|
Braille-partituren home Over Braille
Het Brailleschrift is genoemd naar zijn
uitvinder Louis Braille (1809-1852). Louis Braille werd op jonge leeftijd
blind en bedacht als tiener zijn beroemd geworden reliëfschrift voor blinden. Elke cel van het Brailleschrift wordt gevormd door een
combinatie uit zes mogelijke reliëfpunten die samen onder één vingertop gevoeld kunnen
worden. De punten worden genummerd van boven naar beneden, en van links naar
rechts. De letter m bestaat zo uit de punten 1, 3 en 4. Omdat er in het
Brailleschrift, inclusief de lege Braillecel, slechts 64 verschillende tekens
mogelijk zijn, hebben alle tekens meerdere betekenissen. De betekenis wordt
bepaald door de context. Hieronder staan de 64 tekens van het Brailleschrift
in Standard Braille Order (de lege
Braillecel is doorgaans nr. 64).
De eerste tien tekens betekenen niet alleen
de eerste tien letters van het alfabet, maar ook de tien cijfers. Om dit
onderscheid aan te geven kan vóór een getal het getalteken staan, ook wel cijferteken
genoemd (punten 3456; het 'hekje'). In het Frans bestond de letter w niet,
daarom heeft die een aparte plaats in de systematiek. De letters d t/m j
betekenen ook de notennamen do, re, mi, fa, sol, la en si, of C, D, E, F, G, A
en B. Muziek begint altijd met een octaafteken (uitsluitend bestaand uit
punten 4, 5 en/of 6; de onderste rij in het overzicht). Notenwaarden worden
weergegeven m.b.v. de punten 3 en 6. Afwezigheid van 3 en 6 duidt op een
achtste noot, dat is de grondvorm of basisvorm; in Braille’s muziek de
meestvoorkomende noot. 3 én 6 duiden op de hele noot (óf de zestiende),
alleen 3 op de halve, en alleen 6 op de kwartnoot. De lege Braillecel is de
maatstreep. In het Gregoriaans worden 3 en 6 gebruikt voor de neumvormen, en
de lege Braillecel voor de scheiding van de muziek voor verschillende woorden.
Louis Braille ontwierp een systeem voor tekst, muziek èn Gregoriaans. Een
facsimile van zijn paper uit 1829, met transcriptie en Engelse vertaling,
vind u hier. Met de introductie van de Braille leesregel
kwam het achtpunts Braille in omloop. De punten 7 en 8 worden vooral voor
opmaak en context gebrukt. Omdat alle Brailletekens meerdere betekenissen
hebben is het voor de weergave van Braille in druk en op de leesregel
belangrijk dat de juiste instellingen worden gebruikt. Aan de hand van de Standard Braille Order hierboven kunt
u dit controleren. Op de afbeelding ziet u rechts het Braille in de Standard Braille Order en links het
daarmee corresponderende American ASCII. Het Braille wordt zichtbaar als u
het America ASCII weergeeft in het lettertype SimBraille, dat u hier kunt downloaden. Gescande
Braille Partituren
Tussen 1934 en 1940 werd op de Electrische Brailledrukkerij St. Henricus te Grave in vijftien banden het Graduale Romanum gedrukt in dubbelzijdig Braille (2066 blz.).
Deze uigave vindt u hieronder gedigitaliseerd. Eerst geef ik de meest
voorkomende speciale tekens (waaronder accentletters en aanhalingstekens),
dan volgen de afzonderlijke gezangen uit band 15 (de uitvaartmis) en
tenslotte de inhoudsopgave van alle banden, met links naar het digitale
Braille. De belangrijkste fout die nog in de
scans kan zitten is dat soms één punt te veel of te weinig werd gescanned.
Dat kon gebeuren als het Braille was beschadigd of het papier wat was gekreukt.
Een r zonder punt 1 wordt zo een 6, en een o met punt 2 een r. Speciale tekens (gescheiden door ;): #
cijferteken; : sch; ? ch; ] ï; = é; 8 aanhalingsteken openen; 0
aanhalingsteken sluiten; * á; < é; % í; ? ó; : ú; > ae; Gregoriaanse
zang met liturgische tekst, genomen uit de Vaticaanse editie en gerythmeerd
door de eerwaarde paters benedictijnen van Solesmes. Electrische Brailledrukkerij St. Henricus, Grave, 1934-1940 Tussen vierkante haken staat het nummer
dat op het betreffende exemplaar stond. In Grave waren 25 exemplaren van elke
band. Ieder had oorspronkelijk zijn persoonlijke exemplaren. Graduale
- Proprium de Tempore Bd. 1. 1e zondag v/d Advent t/m de 6e zondag na
Driekoningen. 1935, 132 p. [5] Bd. 2. Septuagesima t/m Palmzondag. 1935, 158 p. [3] Bd. 3. Witte Donderdag t/m Beloken Pasen. 1935, 144 p.
[10] Bd. 4. 2e zondag na Pasen t/m zaterdag na Pinksteren.
1935, 142 p. [3] Bd. 5. Drievuldigheidszondag t/m de 7e zondag na
Pinksteren. 1936, 114 p. [3] Bd. 6. 8e tot laatste zondag na Pinksteren en Christus
Koning. 1936, 136 p. [1] Graduale
- Proprium Sanctorum Bd. 7. Votiefmissen en Feesten der Heilige Maagd Maria.
1937, 164 p. [6] Bd. 9. De HH. Apostelen, Evangelisten, Kerkvaders en
Kerkleraren. 1937, 166 p. [3] Bd. 10. Bisschop-Belijders, Belijders (niet
Bisschoppen), en Abten. 1940, 220 p. [13] Bd. 11. Één H. Martelaar buiten en gedurende de
Paastijd. 1940, 140 p. [19] Bd. 12. Gemeenschappelijke en meerdere Martelaren. 1940,
108 p. [13] Liber Usualis Bd. Kyriale. De gewone gezangen van de Heilige Mis.
1934, 144 p. [11] Bd. Mis voor de Overledenen en plechtigheden bij de
Begrafenis. z.j., 42 p. [12]
Gregoriaans en
Braille
Geert Maessen, Transcription of Gregorian Chant in Braille
(Amsterdam 2002), geeft een samenvatting van gangbare methoden om Gregoriaans
om te zetten naar Braille en geeft daarnaast een alternatieve methode om de
inzichten van de semiologische beweging in het Braille muziekschrift weer te
geven. Van 2 t/m 4 oktober 2002 werd in Marburg een internationale
workshop gehouden over Gregoriaans en Braille om tot een standaard voor het
omzetten van Gregoriaans naar Braille te komen. De deelnemers waren: Ulrich
Mayer-Uhma (Duitsland), Bettye Krolick (USA), Bernard Morin (Frankrijk),
Christian Waldvogel en Lia Cariboni (Zwitserland), Claire Gailans en John
Armstrong (Engeland) en Geert Maessen (Nederland). Maessen's boekje was een
van de discussiestukken. Hoewel er op enkele punten verschil van inzicht
bestond werd de in het boekje beschreven methode tot standaard verheven. Op
de internationale conferentie over het Braille muziekschrift in Zürich, van
23 t/m 25 september 2004, werd dit nog eens bevestigd, hoewel er voor de meer
eenvoudige liturgische gezangen een alternatief werd voorgelegd door Barbara
Williams uit Melbourne. Twintig jaar later (2023) moeten we constateren dat
er wereldwijd slechts vier of vijf personen zijn geweest die voor deze
specifieke thematiek belangstelling hebben getoond. Bovendien is het zo dat
de methode nogal theoretisch is, en vanuit een praktisch oogpunt zeker voor
verbetering vatbaar is. Niettemin kan het boekje hier als pdf worden
gedownload en in Braille worden besteld bij Dedicon (twee
Braillebanden en één band met reliëfprint). Vijf
Gregoriaanse Missen
Op basis van de Nederlandse tekst van Transcription of Gregorian Chant in Braille zijn in 2001 door
Dedicon Vijf Gregoriaanse Missen
omgezet naar Braille: Kerst, Pasen, Hemelvaart, Pinksteren en de Uitvaart.
Daarin staan alle propriumgezangen volgens Graduale en Offertoriale
Triplex, met bijbehorende verzen. Vijf
Gregoriaanse Missen is als Brailleprint (negen banden) te bestellen bij Dedicon.
Voor de inhoud van Vijf Gregoriaanse
Missen zie het Ten geleide en de Inhoudsopgave. Het Braille
Muziekschrift
Voor een algemene inleiding in het Braille muziekschrift zie: Bettye Krolick, How to
Read Braille Music: An Introduction (Second Edition 1998) In het Nederlands vertaald door Dedicon als: Inleiding tot het lezen van het
Braille Muziekschrift De internationale standaard op het gebied van het Braille
muziekschrift is: Bettye Krolick (ed), New International Manual of Braille Music
Notation (Amsterdam 1996) In Duitse vertaling staat dit boek volledig
online, doorzoekbaar op trefwoorden en Brailletekens: http://www.braille.ch/musik/index.html Op 17 januari 2023 heb ik in Breda een lezing gegeven over de
geschiedenis van het Braille muziekschrift. U vindt de bewerkte tekst, met relevante
links, hier: De ontwikkeling van de standaard
voor het Braille muziekschrift - Een geschiedenis rond zeven jaartallen.
Twee oudere Nederlandstalige boeken over het Braille
muziekschrift vindt u hier: 1979, F. Kerkhof & A. Slegers, Het Braille muziekschrift 1929/38, W.J.A.P. Créman, Braille's Muziekschrift - tekst 1929/38, W.J.A.P. Créman, Braille's Muziekschrift -
voorbeelden Voor lokaal gebruik bestaat in America een
bijgewerkte standaard uit 2015: Music Braille Code, 2015, developed under
the sponsorship of the Braille Authority of North America (BANA). Het Amerikaanse standaardwerk voor de
transcriptie van bladmuziek naar het Braille muziekschrift, gebaseerd op de
Internationale standaard van 1996, is: Mary Turner De Garmo, Introduction to Braille Music Transcription (third revised
edition 2021) Samen met andere relevante teksten over het
Braille muziekschrift is dit te downloaden van: https://www.loc.gov/nls/music/ en/of https://nfb.org/programs-services/braille-certification/music-braille-transcribing |
