|
Gregoriaanse
Vespers home (voorheen "Gregoriaanse Meditaties") Elke eerste en derde zaterdag zingt Gregoriana Amsterdam Vespers, ook wel
"Drie kwartier voor God" in de Amsterdamse kerk De Papegaai (tot september 2019 was dat in de
Obrechtkerk). De Vespers vormen het
traditioneel christelijk avondgebed. Begin zesde eeuw schrijft Benedictus van
Nursia (480-547) in zijn beroemde Regel
voor Monniken: "De profeet zegt: Zeven
maal daags heb ik uw lof gezongen. Dit heilig getal zeven zullen wij waar
maken, als wij de plichten van onze dienstbaarheid nakomen op de uren van Lauden,
Priem, Terts, Sext, Noon, Vespers en Completen [...] De Vespers blijven
beperkt tot vier psalmen met hun antifonen. Na deze psalmen wordt de les gezegd;
vervolgens komt het responsorie, de ambrosiaanse hymne, het vers, het kantiek
uit het Evangelie, de litanie en het Onze
Vader dat als slotgebed dient." Wij zingen niet zeven maal daags (Ps 118:164), maar slechts twee
keer per maand. Ook staan wij niet midden in de nacht op (Ps 118:62) voor de
Metten. Onze "drie kwartier voor God" verbleken bij vele benedictijner
uren. Om het weinige dat wij doen in perspektief te plaatsen en iets van de
rijkdom van de traditie tot zijn recht te laten komen, volgen wij daarom niet
blindelings de boeken. Wij ontlenen onze thematiek aan de liturgische kalender.
Dat komt tot uiting in de teksten van zang en gebed. Verder zingen wij vóór
de Vespers, ná de lezing, en ter afsluiting toepasselijke gezangen uit het Gregoriaans
of uit verwante tradities als het Ambrosiaans, het Oud Romeins en het Mozarabisch. Sinds 2012 speelt het Mozarabisch repertoire
voor ons een centrale rol; dat is de verloren traditie van het Iberisch
schiereiland. Die traditie voert terug op 589 toen Leander van Sevilla het
Visigotisch koninkrijk bekeerde tot het Katholicisme. Begin zevende eeuw werd
de ritus onder Isidoor van Sevilla verder uitgewerkt en beschreven. Na de
Islamitische verovering van Spanje in 711 spreekt men van de Mozarabisch
ritus, genoemd naar de Christenen die onder Islamitische heerschappij
leefden. Op het Concilie van Burgos in 1080 werd de ritus officieel
afgeschaft en vervangen door de Roomse ritus met haar Gregoriaans. In 1085
werd Toledo, het centrum van de Spaanse Kerk, terugveroverd op de Islam. Zes
parochies van Toledo werd toegestaan hun oude ritus voort te zetten. In een
veertigtal handschriften en fragmenten zijn ruim 5000 Mozarabische gezangen
voor Mis en Officie bewaard in muzieknotatie. Omdat de notenbalk pas in de
elfde eeuw werd uitgevonden zijn vrijwel al deze gezangen voor ons
onleesbaar. Het belangrijkste handschrift is het antifonale van León (E-L 8)
uit het begin van de tiende eeuw. Wij leggen ons erop toe om met behulp van
de computer melodieën voor deze gezangen te genereren. Meestal is daar iets
van te horen in onze Vespers. Ons onderzoek kunt u hier
volgen. Klinkende resultaten waarbij u de oude notatie kunt zien meelopen
kunt u hier
vinden. |